Varda el testo de Nùmaro

__HIDDENCAT__

{{Variansa|padoan}}
[[Imàjine:Arabic_Numerals_origin.png|right|3000 px|thumb|Evołusion de łe sifre]]
Un '''nùmaro''' el xe na roba strata doparada par descrìvare na [[quantità]]. I nùmari i xe in xenare descriti co [[sifra|sifre]], drio un [[sistema de numerasion]].

I nùmari i poe èsare canbiai traverso łe quatro operasion fondamentałe, [[adision]], [[sotra]]sion, [[moltiplegasion|moltiplicasion]] e [[divixion]]. El studio de łe propietà de ste operasion qua el xe parte del'[[àlgebra ełementare]].

== Tipi de nùmari ==
Ghe xe difàrénti tipi de nùmeri. 
* Quełi majormente conosùi i xe i [[Nùmaro naturałe|nùmari nadurałi]] <math>\{0, 1, 2, 3, ... \}</math> doparai par contare, il qual insieme el xe indicà con <math>\mathbb{N}</math>. Ła prexensa del [[xero]] intrà i nùmari nadurałi el depénde da ła convension sielta. El xero el xe parò previsto dai [[asioma|asiomi]] de [[asiomi de Peano|Peano]], difati in xenare in Itałia <math>\mathbb{N}=\{ 0,1,2,3,... \}</math> e <math>\mathbb{N}_0=\{ 1,2,3,... \}</math>.
* Se ghe se consìdara ła difarénsa de segno e el xero, faxendo distinsion infrà ''nùmari poxitivi'' e ''nùmari negativi'', se cava fóra i [[nùmari intièri]], el cui insieme el xe indicà co <math>\mathbb{Z}</math>.
* Se dò o pì nùmari intièri i vegne doparai par definire un raporto, i vien fóra i [[nùmari rasionałi]], cioè bóni a scrìvare traverso na [[frasion]] (''ratio'' in [[łéngoa latina|łatin]]). L'insiéme de tuti i nùmari rasionałi el xe indicà col sìnboło <math>\mathbb{Q}</math>.
* I xe [[nùmaro irasionałe|irasionałi algèbrisi]] quei nùmari come raìxe de equasion algèbriche a coefisénti intéri che no se poe scrivàre cofà raporto de dò rasionałi (ad exenpio: <math>\sqrt{2}</math>).
* Ghe xe anca nùmari (trasendénti) che i no se otegne come raìxe de equasion algèbriche: i exenpi pì bén conosùi i xe nùmari <math>\pi \,</math> ([[pi greco]]) e [[E (costante mademàdega)|<math>e</math>]]. I poe èsare otegnui come raìxe de funsion trasendénti (goniomètriche, iperbòłiche, logarìtmiche, esponensiałe ed altre del'anàłixe superior).

L'union dei insiemi dei nùmari intéri, rasionałi e irasionałi algèbrisi el costituise un [[insieme numeràbiłe]]: ła quantità de sto qua ła se pol "trascurar" conparàndołi co quel dei trasendénti. Se dixe che i ga cardinałità <math>\aleph _0</math>.

* L'insiéme dei [[nùmari reałi]] el se toe tuti i nùmari chei se poe scrìvate, co o sénsa ła vìrgoła, traverse el [[sistema nùmerico desimałe]]: i nùmari intéri, quei con un nùmaro finio de sifre desimałe, quei par i cuałi un grupo de sifre desimałe se cata più volte al'infinio, e quei chei ga un nùmaro infinio de sifre desimałe mia [[nùmaro desimałe periòdico|periòdiche]]. L'insieme dei nùmari reałi el xe sinbolejà co <math>\mathbb{R}</math>.
* L'insiéme dei nùmari reałi nol xe mia bon a dar tute łe sołusion de łe [[equasion algèbrica|equasion algèbriche]]. Par exenpio, l'equasion <math>x^2 = -1\,\!</math>  no ła ga mia sołusion infrà i reałi, parché in sto insiéme qua el quadrà de un nùmaro el xe sénpre poxitivo. Par risòlvare sto problema, ła xe stata inventà l'[[unità imaxenaria]] <math> i </math>, tałe che <math>i^2 = -1</math>. Sto nùmaro qua nol partegne mia al'insiéme dei nùmari reałi, parò al'insiéme dei [[nùmari conplesi]]. Più in generałe, un nùmaro conpleso el xe na espresion del tipo <math>a+bi</math> dove <math>i</math> el xe l'unità imaxenaria e <math>a,b</math> i xe nùmari reałi. L'insiéme dei nùmari conplesi el se ìndica co <math>\mathbb{C}</math>.
<math>\mathbb{R}</math> e <math>\mathbb{C}</math> ga ła cardinałità del continuo <math>\aleph _1</math>.

== Altri projeti ==
{{Interprojeto}}

== Varda anca ==
* [[Nùmaro primo]]
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Matemàtega]]